Opracowanie niniejsze jest streszczeniem książki ks. Aleksandra Sobczaka pt. Poradnik cmentarny : kościelne i cywilne normy prawne o cmentarzach i chowaniu zmarłych, wraz z orzecznictwem, przy czym owa "kościelność" oznacza naturalnie prawo Kościoła Katolickiego, czyli tzw. Kodeks Prawa Kanonicznego.

Rodzaje cmentarzy

Wyróżniamy następujące rodzaje cmentarzy:

1.    wyznaniowe

o    parafialne lub między parafialne;

o    zakonne;

o    specjalne tj. dla określonych grup wiernych (np. kapituły kanoników, bractwa religijnego);

o    rodzinne;

2.    cywilne (świeckie)

o    komunalne

o    wojskowe

Prawo cywilne

Podstawa prawna

Konkordat podpisany między Stolicą apostolską a Rzeczpospolitą Polską dn. 28 lipca 1993 stanowi o nienaruszalności miejsc przeznaczonych do grzebania zmarłych. Z ważnych powodów, za zgodą odpowiedniej władzy kościelnej teren ów może być przeznaczony na inne cele. Jednocześnie w deklaracji Rządu Rzeczpospolitej Polskiej z dn. 15 kwietnia 1997 w celu zapewnienia jasnej wykładni przepisów Konkordatu dodaje się jednak:

"(...) pojęcie nienaruszalności cmentarzy, użyte w art. 8 ust. 3 Konkordatu, nie może być rozumiane jako prawo do odmowy pochowania na cmentarzu katolickim osoby innego wyznania lub niewierzącej."⁷

Państwo zachowuje też prawo do wydawania przepisów regulujących kwestie tworzenia i zarządzania cmentarzami. Obecnie są to:

·         Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2000, nr 23, poz. 295);

·         Rozporządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określania, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. 1959, nr 52, poz. 315);

·         Rozporządzenie Ministrów Gospodarki Terenowej i Ochrony środowiska oraz Zdrowia i Opieki społecznej z dn. 20 października 1972 r. w sprawie urządzania cmentarzy, prowadzenia ksiąg cmentarnych oraz chowania zmarłych (Dz. U. 1972, nr 47 poz. 299);

·         rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 1 sierpnia 2001 r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji grobów (Dz. U. 2001, nr 90, poz. 1013);

·         Rozporządzenie ministra zdrowia z dn. 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U. 2001, nr 153, poz. 1783);

·         Ustawa z dnia 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych z późniejszymi zmianami (Dz.U. 1933, nr 39, poz. 311);

Cmentarz

1. Zakładanie i rozszerzanie cmentarza

O założeniu cmentarza wyznaniowego decydują odpowiednie władze kościelne. Nekropolia powinna jednak zostać zlokalizowana na terenie, wyznaczonym w lokalnym planie zagospodarowania przestrzennego oraz musi zostać wyrażona zgoda właściwego inspektora sanitarnego.

Lokalizacja i organizacja przestrzenna

Teren pod cmentarz powinien być tak wybrany, aby cmentarz nie wywierał szkodliwego wpływu na otoczenie, a zwłaszcza na sieć wodną. Stąd cmentarze powinny być lokowane na obrzeżach miast, osiedli lub wsi, w pobliżu sieci komunikacyjnej, na obszarze przeznaczonym pod tereny zielone.

Podczas określania miejsca pod cmentarz należy się wziąć pod uwagę, aby:

·         odległość od zabudowań mieszkalnych, zakładów produkujących żywność, magazynów produktów żywnościowych, studzien, strumieni, służących do czerpania wody do picia, powinna wynosić co najmniej 150 m.

Odległość ta może zostać zmniejszona do 50 m, jeśli na obszarze od 50 do 150 m istnieje sieć wodociągowa, do której są podłączone wszystkie budynki w okolicy.

Odległość od zbiorników wody, zaopatrujących sieć wodociągową nie powinna być mniejsza niż 500 m.

·         cmentarz, o ile to możliwe, znajdował się na wzniesieniu i nie podlegał zalewom oraz możliwy był łatwy spływ wód deszczowych;

·         na terenie cmentarza zwierciadło wód gruntowych znajdowało nie wyżej niż 2,5 m poniżej powierzchni terenu i nie było nachylone ku terenom zabudowanym i zbiornikom wodnym, służącym jako źródło wody pitnej;

·         grunt był możliwie przepuszczalny, bez zawartości węglanu wapnia;

·         wiatr wiał najczęściej od strony budynków mieszkalnych.

Przy organizowaniu powierzchni grzebalnej należy przeznaczyć:

·         ok. 60 % powierzchni na groby zwykłe bez prawa murowania, w tym 15% na zwłoki dzieci do lat 6;

·         ok. 10% na pojedyncze rzędy grobów ziemnych lub murowanych przy żywopłotach;

·         ok. 20% na groby rodzinne;

·         1 do 5 % na pola lub leje zasłużonych;

·         ok. 5% na pola na urny.

Teren pod cmentarz może stanowić własność kościelną lub osoby prywatnej. Może również być uzyskany od Skarbu Państwa lub gminy w użytkowanie wieczyste albo kupiony od tych organów państwowych. W tym ostatnim wypadku, uwzględnia się fakt, iż założenie cmentarza stanowi tzw. cel publiczny, stad też wojewoda lub rada gminy może udzielić bonifikaty przy jego sprzedaży.

2. Urządzenie i utrzymanie cmentarza

Utrzymanie i zarządzanie cmentarzem należy do jego właścicieli, czyli związku wyznaniowego lub władz gminy.

Dla każdego cmentarza winno się sporządzić plan zagospodarowania terenu, od którego uzależniona jest dalsza gospodarka obszarem. Plan ten powinien być przedstawiony do zatwierdzenia odpowiedniemu organowi państwowego nadzoru budowlanego.

Cmentarz powinien mieć ogrodzenie z materiału trwałego nie niższe niż 1,5 m.

Zieleń cmentarna

Cmentarz należy zorganizować jako teren zielony o założeniu parkowym. Zieleń cmentarna podlega specjalnej ochronie przy czym sadzenie lub wycinanie drzew może nastąpić tylko w uzasadnionych wypadkach, wynikających z racjonalnego gospodarowania przestrzenią.

Dom przedpogrzebowy i kostnica

Powinny znajdować się na każdym cmentarzu i służyć do:

·         przechowywania ciał zmarłych do czasu ich pochowania;

·         jako miejsce, gdzie dokonuje się oględzin zwłok dla celów sądowo-lekarskich;

·         wykonywania innych czynności, związanych z pochówkiem zwłok.

Dom przedpogrzebowy powinien w miarę możliwości znajdować się od północy i posiadać następujące pomieszczenia:

·         do przechowywania zwłok;

·         do wykonywania ceremonii pogrzebowych;

·         do wykonywania oględzin sądowo-lekarskich.

Podczas rządzenia tego budynku powinno się mieć na uwadze względy sanitarne tj. musi być odpowiednia wentylacja, łatwo zmywalna podłoga i ściany, do pomieszczeń przeznaczonych do oględzin zwłok powinna być doprowadzona bieżąca woda oraz zapewniony jej odpływ.

W miejscowościach, gdzie odbywa się najwyżej jeden pogrzeb dziennie, zamiast domu pogrzebowego mogą być budowane kostnice z jednym, obszernym pomieszczeniem oraz miejscem przeznaczonym na przechowywanie trumien.

Zarówno w domu przedpogrzebowym, jak i w kostnicy, należy kłaść trumny tylko na katafalkach, a nie na gołej podłodze.

Za przechowywanie zwłok i korzystanie z urządzeń domu przedpogrzebowego zarząd cmentarza uprawniony jest do pobierania opłat.

3. Groby i rodzaje grobów

W grobach można dokować pochówku zwłok lub szczątków. Przez zwłoki rozumie się martwe ciało, natomiast na szczątki mogą się składać popioły, otrzymane z kremacji, pozostałości zwłok (np. kości), części ciała ludzkiego⁸.

Wyróżniamy następujące rodzaje grobów:

·         grób zwykły (ziemny) - nie murowany, stanowiący dół, do którego chowa się trumnę ze zwłokami i zasypuje ziemią wydobyta z dołu;

·         grób murowany - dół, którego boki są murowane, a nad trumną znajduje się sklepienie;

·         rodzinny - zapewniający pochowanie dwóch lub więcej trumien ze zwłokami. Przestrzeń takiego grobu nie może przekraczać wielkości dwu grobów pojedynczych niezależnie od ilości pięter w dół;

·         katakumby - nisze w pionowej ścianie położone obok siebie w szeregu i nad sobą, przeznaczone do chowania zwłok.

W zależności od rodzaju zwłok lub szczątków określa się konkretne wymiary grobu. I tak:

·         groby dzieci do lat 6 - dł. - 1,2 m, szer. - 0,6 m, gł. - 1,2 m;

·         groby dorosłych - dł. - 2 m, szer. - 1 m, gł. - 1,7 m;

·         groby ze szczątkami zwłok - dł. - 0,6 m, szer. - 0,4 m, gł. - 1 m;

·         groby rodzinne przeznaczone na kilka trumien - dł. - 2,3 m, szer. - 1,3 m, gł. - 1,7 m;

·         groby rodzinne z urnami - dł. - 1 m, szer. - 1 m, gł. - 1 m;

·         nisza na zwłoki w katakumbach - dł. 2 m, szer. - 1 m, wys. - 0,9 m;

·         nisza na szczątki w katakumbach - dł. - 0,4 m, szer. - 0,4, wys. - 0,6 m.

Między poszczególnymi grobami należy również zachować określone odległości:

·         dla grobów dzieci do lat 6 - od strony dłuższego boku - 0,3 m, od krótszego - 0,4 m;

·         dla grobów dorosłych - od każdego boku 0,5 m;

·         dla urn ze szczątkami zwłok - od dłuższego boku - 0,3 m, od krótszego - 0,4 m;

·         dla grobów rodzinnych, przeznaczonych na kilka trumien - od każdego boku - 0,5 m;

·         dla grobów rodzinnych z urnami - po bokach - 0,3 m, od frontu - 04 m;

·         między niszami w katakumbach - od każdego boku - 0,2 m.

Warstwa ziemi pokrywająca trumnę powinna mieć co najmniej 1 m grubości.

Kopanie grobów głębszych niż 1,7 m. jest dopuszczalne tylko wtedy, jeśli pomiędzy dnem grobu, a poziomem wód gruntowych zachowana zostanie co najmniej 0,5 m odległość.

Trumny powinny być oddzielone między sobą warstwą ziemi o grubości ok. 0,2 m lub oddzielone murem albo żelbetonem nie cieńszym niż 6 cm.

Głębokość grobu przy dwu piętrach (trumnach) powinna wynosić 2,7 m, a przy głębszych wykopach należy przeznaczyć 1 m na trumnę i zachować 0,5 m odległość od wód gruntowych.

Nisze w katakumbach powinny zawierać wylot wentylacyjny dla odprowadzania gazów powstałych przy rozkładzie zwłok.

W grobach murowanych i katakumbach, jeśli dno jest umocnione lub murowane, powinno się zaprojektować także odpływ wody bezpośrednio do ziemi.

Na grobach można ustawiać pomniki nie przekraczające wymiarami terenu grobu, przy czym wystawienie pomnika nie zmienia faktu, iż nadal jest to grób ziemny.

4. Ewidencja grobów (księgi cmentarne)

Zarząd cmentarza zobowiązany jest do prowadzenia odpowiednich ksiąg cmentarnych tj.:

·         księgi wieczystej osób pochowanych na cmentarzu. Powinna być ona ułożona w układzie rocznikowym i zawierać: nazwisko i imię osoby pochowanej, jej nazwisko rodowe, stan cywilny, datę i miejsce urodzenia oraz zgonu, przyczynę zgonu, imiona i nazwiska rodziców, wiek, datę pochowania, miejsce pochowania, datę przeniesienia do innego grobu w przypadku ekshumacji, numer ewidencyjny, rodzaj grobu, informacje o osobach uprawnionych do dokonywana pochówków.

Dane te powinny być wpisywane na podstawie karty zgonu, którą zarząd cmentarza powinien przechowywać przez okres do 30 lat.

Wpisów dokonuje się nie później niż 7 dni od pochówku.

Księga zostaje zamknięta wraz z ostatnim pogrzebem w danym roku kalendarzowym.

·         księgi grobów, zawierającej: nazwisko i imię osoby pochowanej w danym grobie, datę pogrzebu, dane o rodzaju grobu, miejscu pochowania, adnotacje o wpisie nagrobka do rejestru zabytków

Księga ta powinna być prowadzona dla wszytkich grobów.

·         alfabetycznego spisu osób pochowanych na cmentarzu w układzie rocznikowym, zawierającego: nazwisko i imię danej osoby oraz miejsce jej pogrzebania.

Należy dbać o czytelność i poprawność ortograficzną wpisów w księgach. To ostatnie zalecenie dotyczy przede wszytkim pisowni nazwisk, które powinno się ujednolicać do mianownika liczby pojedynczej oraz zrezygnować ze zwyczajowych końcówek typu -ówna, -owa. Ujednoliceniu podlegają tez nazwy miejscowości.

Każdy wpis powinien być potwierdzony podpisem uprawnionej do uzupełniania ksiąg osoby.

Księgi cmentarne przechowuje się bezterminowo w pomieszczeniu zabezpieczającym je od zniszczenia.

5. Ponowne użycie grobu

Ponowne użycie grobu może nastąpić dopiero po upływie 20 lat.

Nie można ponownie wykorzystać grobu, jeśli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie ku temu i uiści odpowiednią opłatę. Prawo do przedłużenia użytkowania grobu posiadają:

·         pozostały małżonek(ka),

·         krewni zstępni⁹,

·         krewni wstępni¹⁰,

·         krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa,

·         powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.

W wypadku nieskorzystania z prawa do przedłużenia użytkowania grobu przez np. współmałżonka, czynności tej może dopełnić kolejna osoba z rodziny, czyli np. krewny zstępny.

Niedomaganie się opłat przez zarządców cmentarza po upływie 20 lat nie oznacza rezygnacji z tego prawa. Właściciel grobu powinien sam troszczyć się o uiszczenie owej opłaty.

Osobie, która po 20 latach nie zgłosiła zastrzeżenia, ani nie wniosła opłaty za dalsze użytkowanie grobu, nie przysługuje prawo roszczenia o przywrócenia prawa do grobu, nawet jeśli nadal o niego dba.

Zwłoki z likwidowanego grobu należy pochować w nowym, wyznaczonym przez zarząd cmentarza miejscu lub na wniosek osoby uprawnionej do pochowania zwłok, można ich nie wydobywać.

Przepisy o 20-letnim terminie przechowywania zwłok nie mają zastosowania dla grobów murowanych, przeznaczonych dla więcej niż jednej trumny. Groby te uznane są za groby trwałe i można w nich dokonywać pochówków nawet do 20 lat po zamknięciu cmentarza.

Wystawienie pomnika nie zmienia charakteru grobu - o ile nie został wybetonowany, nadal pozostaje ziemnym.

Zabronione jest użycie do ponownego pochówku grobów o wartości historycznej np. ze względu na swoją dawność, osobę w nich pochowaną lub zdarzenie, z którymi mają związek, a także artystycznej.

6. Zamknięcie cmentarza oraz użycie terenu cmentarnego na inny cel

O zamknięciu cmentarza decyduje właściwa władza kościelna po zasięgnięciu opinii inspektora sanitarnego.

Przeznaczenie terenu cmentarnego na inny cel nie może się odbyć wcześniej, niż przed upływem 40 lat od ostatniego pogrzebu. Po tym czasie urząd gminy (zarząd miasta na prawach powiatu) może wydać decyzję o przekształceniu terenu cmentarza zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego.

Jeśli cmentarz należy lub należał do jakiegoś związku wyznaniowego, konieczne jest uzyskanie zgody na likwidację od odpowiedzialnych instancji tego wyznania oraz uzgodnienie sposobu upamiętnienia i oznaczenia terenu pocmentarnego.

Wykorzystanie terenu pocmentarnego na inny cel jest dopuszczalne pod warunkiem zachowani pamiątek historycznych, archeologicznych lub artystycznych. Mogą one być przeniesione w inne miejsce tylko za zgodą konserwatora zabytków. Jeśli cmentarz lub jego część są wpisane do rejestru zabytków, użycie go w innym celu wymaga zgody ministra właściwego do spraw kultury i ochrony zabytków.

W wyjątkowych wypadkach władze lokalne mogą wystąpić do ministra kultury o likwidację cmentarza bez zgody związku wyznaniowego, jeśli jest to podyktowane szczególnymi celami publicznymi.

Szczątki zwłok z likwidowanego cmentarza powinny być przeniesione na inny cmentarz kosztem nabywcy terenu [patrz także Ekshumacja] 

Czynności związane z pochówkiem zwłok lub szczątków

1. Stwierdzenia zgonu

Zwłoki osób zmarłych mogą być chowane tylko po stwierdzeniu zgonu.

Stwierdzenie zgonu powinno być wydane przez lekarza leczącego zmarłego, a w razie niemożności znalezienia takowego, przez innego lekarza lub osobę specjalnie do tego powołaną przez lokalnego starostę. Koszty tych oględzin nie mogą obciążać rodziny zmarłego.

Stwierdzenie zgonu wypisuje się na kartach zgonu, które winny być sporządzone w dwóch egzemplarzach dla każdego przypadku zgonu. Jeden - z adnotacją urzędu stanu cywilnego - przedstawia się zarządowi cmentarza, drugi - służy do celów statystycznych.

Stwierdzenie zgonu wymagane jest nie tylko do pochówku, ale również przy przekazaniu ciała szkołom wyższym [patrz Chowanie zmarłych].

Jeśli podczas oględzin zwłok, lekarze dojdą do wniosku, że przyczyną zgonu była choroba zakaźna, zobowiązani są do powiadomienia o tym właściwego inspektora sanitarnego. Także w wypadku podejrzenia dokonania przestępstwa, w wyniku którego nastąpił zgon, lekarze musza powiadomić o tym fakcie właściwego prokuratora lub najbliższy posterunek policji.

Zwłoki osób zabitych w miejscach publicznych przewozi się najpierw do zakładu medycyny sądowej, a w razie jego braku do najbliższego szpitala posiadającego prosektorium. Organizowanie tego przewozu należy do zadań powiatu.

2. Przewożenie zwłok

Przewożenie zwłok wymaga specjalnie do tego celu przystosowanych środków przewozowych.

Przewożenie zwłok w otwartych trumnach jest wzbronione.

Aby sprowadzić szczątki zmarłego z zagranicy należy uzyskać zezwolenie starosty miejsca, gdzie mają one być pochowane.

W przypadku zgonu na skutek choroby zakaźnej zezwolenie na przeniesienie zwłok nie może być wydane wcześniej niż przed upływem dwóch lat. Wyjątki mogą być czynione tylko przez Ministra Zdrowia.

Przewożenie szczątków na terenie Państwa Polskiego na odległość mniejszą niż 60 km może się odbywać bez zezwolenia. Jednakże transport zwłok na odległości większe niż 60 km, przewóz koleją, samolotem lub statkami może się odbywać tylko za zgodą właściwego inspektora sanitarnego.

Zwłoki przewożone na terenie kraju powinny znajdować się w szczelnie zamkniętej drewnianej trumnie wypełnionej warstwą substancji płynochłonnej grubości co najmniej 5 cm. Trumna powinna dodatkowo znajdować się w worku z nieprzepuszczalnego tworzywa sztucznego, odpornego na uszkodzenia, który należy spalić po dostarczeniu zwłok na miejsce przeznaczenia.

Zwłoki wywożone za granicę powinny być zamknięte w trumnie metalowej lub drewnianej z metalowym wkładem. Także i w tym wypadku dno trumny powinno być wypełnione 5 centymetrową warstwą substancji płynochłonnej.

Po przywiezieniu zwłok na miejsce należy je niezwłocznie pochować bez otwierania trumny.

Szczątki powstałe w wyniku kremacji powinny być przewożone w urnie.

3. Chowanie zmarłych

Przez pochowanie rozumie się złożenie w grobach ziemnych, murowanych, katakumbach lub zatopienie w morzu. Groby ziemne i murowane mogą się znajdować tylko na cmentarzu, tym samym niedopuszczalne jest grzebanie zwłok na terenie prywatnych posesji.

Przyjęcie zwłok lub prochów powstałych z kremacji do pochowania na cmentarzu odbywa się tylko na podstawie karty zgonu lub zezwolenia prokuratora.

W miejscowościach, gdzie nie ma cmentarza komunalnego, zarząd cmentarza wyznaniowego zobowiązany jest do umożliwienia pochówku na nim osób innych wyznań lub niewierzących bez żadnej dyskryminacji. Zarząd cmentarza powinien respektować prawo takich osób do wybrania godnego miejsca pochówku na cmentarzu oraz umożliwić przeprowadzenie stosownych ceremonii pogrzebowych oraz wznoszenie odpowiednich nagrobków.

Zarząd cmentarza nie może odmówić pogrzebu osobom, posiadającym trwałe prawo pochówku w danej części cmentarza, a także ich bliskim (małżonkom, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu i przysposobionym).

Przy chowaniu zwłok lub szczątków ludzkich, będących pozostałościami zwłok wydobytych podczas kopania grobu lub w innych okolicznościach, potrzebne jest zaświadczenie, wystawione przez zarząd cmentarza, potwierdzające ich pochodzenie. Podobne zaświadczenia, stwierdzające pochodzenie zwłok, potrzebne są przy pochówkach prochów, szczątków odłączonych od ciała ludzkiego oraz martwo narodzonych dzieci i powinny być wystawione przez właściwego lekarza.

Zwłoki osób zmarłych nie mogą być chowane przed upływem 24 godzin od zgonu z wyjątkiem osób zmarłych na niektóre choroby zakaźne.

Postępowanie ze zwłokami powstałymi w wyniku zgonu od chorób zakaźnych

Powinny być one natychmiast usunięte z pomieszczeń i pochowane w ciągu 24 godzin. Ciało należy zawinąć w płótno, nasączone płynem dezynfekującym, a trumnę wysypać 5 centymetrową warstwą substancji płynochłonnej oraz włożyć w worek foliowy odporny na uszkodzenia, który przy pogrzebie powinien być spalony.

Ponadto zabronione jest gromadzenie się osób w miejscach, gdzie leżą zwłoki, a także dotykanie ich poza czynnościami koniecznymi do przygotowania ich do pochówku.

Pomieszczenie oraz przedmioty, których dotykała zmarła osoba należy poddać dezynfekcji.

Postępowanie z innymi rodzajami zwłok

Inne rodzaje zwłok powinny być usunięte z domu najpóźniej 72 godziny po zgonie w celu czy to pochowania, czy złożenia w kostnicy.

Od momentu zgonu do pochowania zwłoki powinny być przechowywane w sposób niewywierający szkodliwego wpływu na otoczenie. Stąd należy je niezwłocznie zamknąć w trumnie i złożyć w możliwie chłodnym miejscu.

W miejscowościach, gdzie znajdują się domy pogrzebowe i kostnice, składanie zwłok w kościołach lub innych budynkach związków wyznaniowych jest dopuszczalne tylko na krótko przed pogrzebem

Zwłoki przeniesione do kostnicy lub domu pogrzebowego nie mogą tam przebywać po wystąpieniu objawów rozkładu. W takim wypadku należy je niezwłocznie pochować.

Ciała osób zmarłych na morzu winny być pochowane w ciągu 24 godzin wedle zwyczajów morskich. Jeśli jest szansa, ze statek dotrze do brzegu przed upływem doby od śmierci danej osoby, należy zwłoki pogrzebać na lądzie. Wyjątki od tych przepisów mogą być czynione przez kapitana okrętów wojskowych i używanych w celach wojskowych, muszą jednak uwzględniać wskazania wojskowe i sanitarne.

Do trumny przeznaczonej na zwłoki osoby dorosłej można złożyć zwłoki tylko jednej osoby, matki z martwonarodzonym dzieckiem lub dwojga dzieci do lat 6. Trumna musi mieć dno i boki nieprzepuszczalne oraz szczelne wieko. Powinna być także wyłożona 5 centymetrową warstwą substancji płynochłonnej.

Po złożeniu zwłok do trumny i zamocowaniu wieka, nie wolno jej otwierać.

Dozwolone jest dokonywanie zabiegów utrwalających w celu powstrzymania rozkładu zwłok, winny jednak być one przeprowadzone pod nadzorem lekarza.

Zwłoki niepochowane przez odpowiednie osoby lub organy państwowe mogą być przekazane do celów naukowych szkołom wyższym, o czym decyduje właściwy starosta.

Zwłoki niepochowane, ani nie przekazane szkołom wyższym winny być pogrzebane przez ośrodek pomocy społecznej.

Prawo do pochowania zwłok

Prawo pochowani zwłok ma najbliższa pozostała rodzina zmarłe osoby tj.: pozostały małżonek, krewni zstępni, wstępni, krewni boczni do 4 stopnia pokolenia, powinowaci w linii prostej do 1 stopnia, przy czym prawo pochówku przechodzi na kolejną osobę, jeśli poprzednia nie może lub nie chce się z niego wywiązać.

Prawo pochówku wojskowych przysługuje właściwej jednostce wojskowej w myśl przepisów wojskowych.

Prawo pochówku osób zasłużonych dla Państwa i społeczeństwa przysługuje odpowiednim organom państwowym.

Zwłoki dzieci martwo narodzonych są chowane przez te same osoby, uprawnione do organizowania zwykłych pochówków.

Generalnie pogrzebem może się zająć każdy, kto się do tego zobowiąże. Tym niemniej przy wyznaczaniu osoby odpowiedzialnej za pogrzeb oraz w wyborze miejsca pochówku decydujące jest pisemne stwierdzenie woli zmarłego.

4. Ekshumacja

Ekshumacja zwłok lub szczątków może być dokonana:

·         na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego inspektora sanitarnego;

·         na zarządzenie prokuratora lub sądu;

·         na podstawie decyzji właściwego inspektora sanitarnego w razie zajęcia cmentarza na inny cel.

W przypadku wydobycia zwłok lub szczątków powinny być one pochowane w innym miejscu.

Jeśli teren cmentarza ulega wywłaszczeniu, koszt ekshumacji i przeniesienia zwłok pokrywa nabywca.

Zwłoki osób zmarłych na choroby zakaźne nie mogą być ekshumowane przed upływem 2 lat od daty zgonu.

Ekshumacji dokonuje się tylko we wczesnych godzinach rannych podczas chłodnej pory roku tzn. od. 16 października do 15 kwietnia. O zamierzonej ekshumacji należy powiadomić właściwego inspektora sanitarnego, który sprawuje nadzór nad ekshumacją.

Zwłoki, które nie uległy mineralizacji wydobywa się wraz z trumną, umieszczaną podczas przewozu w skrzyni obitej blachą. Trumny nie wolno otwierać nawet przy ponownym pochówku.

W wypadku ekshumacji dokonywanej po procesie mineralizacji, szczątki oraz pozostałości trumny składa się do nowej trumny.

O zamierzonej i przeprowadzanej ekshumacji należy poinformować zarząd cmentarza.

Przepisy ustawy, dotyczące ekshumacji nie dotyczą wykopalisk archeologicznych. 

Przypisy:

1.    Kan. 1240 § 1.

2.    Czyli biskupi lub będący (choćby czasowo) zwierzchnikami Kościoła partykularnego oraz ci, posiadjący władzę zwyczajną tj. wikariusze generalni, przełożeni kleryckich instytutów zakonnych , posiadający przynajmniej władzę wykonawczą. - Kan 134 § 1.

3.    A. Sobczak, Poradnik cmentarny : kościelne i cywilne normy prawne o cmentarzach i chowaniu zmarłych, wraz z orzecznictwem, Gniezno 2003, s. 16.

4.    Kan 1176 § 2.

5.    Kan 1176 § 3.

6.    A. Sobczak, op. cit., s. 18.

7.    Deklaracja Rządu RP z dn. 15 kwietnia 1997 w celu zapewnienia jasnej wykładni przepisów Konkordatu, ust. 2.

8.    A. Sobczak, op. cit., s. 29.

9.    Krewni zstępni, czyli dzieci.

10.  Krewni wstępni, czyli rodzice.